Sytuacja na rynku pożyczkowym w I połowie 2019 roku – fakty i liczby

Spada liczba udzielonych pożyczek, a rynek cofnął się do poziomu sprzed 5 lat. W odróżnieniu od rynku bankowych kredytów konsumpcyjnych, rynek pożyczek niebankowych wyraźnie się skurczył. To główne wnioski z najnowszego raportu Związku Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF)* dotyczącego branży pożyczkowej w Polsce. Przyczyna tego stanu rzeczy ma swoje źródło poza rynkiem i samymi instytucjami pożyczkowymi. Zmiany w otoczeniu regulacyjnym i prawnym sprawiły, że finansowanie działalności pożyczkowej stało się bardziej ryzykowne.

Fakt #1: Spada ogólna wartość udzielonych pożyczek

W I połowie 2019 roku instytucje pożyczkowe, uczestniczące w badaniu ankietowym zrealizowanym przez ZPF, udzieliły pożyczek na cele konsumpcyjne o wartości 836,5 mln zł, czyli niższej o 17,6% od tej odnotowanej w I połowie 2018 roku. Dla porównania, wzrost w I półroczu 2018 względem I półrocza 2017 był na poziomie 9,8%, rok wcześniej 15,6%, a we wcześniejszych latach było to nawet kilkadziesiąt procent.

Wartość udzielonych pożyczek rosła konsekwentnie aż do 2018 roku, przy czym zauważalny był w analizowanym okresie spadek dynamiki tych wzrostów. I półrocze 2019 r. jest pierwszym okresem, w którym zanotowano spadek wartości pożyczek (porównując I półrocza poprzednich lat), co może też sygnalizować spadek także w całym 2019 roku w porównaniu do roku poprzedniego.

Fakt #2: Maleje dynamika wzrostu wartości portfela udzielonych pożyczek

Wartość portfela pożyczek, raportowana przez firmy objęte badaniem, notowała konsekwentny wzrost w całym okresie analizy, w tym również w ostatnim półroczu. Na koniec I połowy br. jego wartość wyniosła 2,28 mld PLN i jest to więcej o 1,3% niż pół roku wcześniej oraz o 13,9% więcej niż na koniec I połowy 2018 r. Zauważalna jest jednocześnie malejąca dynamika zmian w tym obszarze, bowiem wzrost w I półroczu 2018 względem I półrocza 2017 był na poziomie 26,1%, odpowiednio rok wcześniej 29,4%, a we wcześniejszych latach nawet powyżej 60%.

Fakt #3: Spada liczba udzielonych pożyczek

Liczba pożyczek, udzielonych przez biorących udział w badaniu Członków ZPF, w I połowie 2019 roku wyniosła 300,3 tys. szt. W przeciwieństwie do wartości tych produktów, ich liczba od kilku już lat nie rośnie, lecz notuje spadki. Szczytowy poziom – ponad 1 mln szt. – został odnotowany w 2016 roku. Do tego okresu, liczba sprzedawanych pożyczek rosła w przeciętnym tempie r/r na poziomie 42,5%, po tym zaś okresie obserwuje się spadki na średnim poziomie o 15% r/r. Również w pierwszych półroczach ostatnich 4 lat obserwowane są spadki i to o coraz większej dynamice.

Fakt #4: Przeciętna wartość pożyczki jest coraz większa

Średnia jednostkowa wartość pożyczek udzielonych przez firmy objęte badaniem konsekwentnie rosła w niemal całym analizowanym okresie i w I połowie 2019 roku wyniosła 2,79 tys. zł – jest to wartość o 1,4% wyższa niż w całym 2018 roku oraz o 12% wyższa niż w I połowie 2018 r.

Fakt #5: Liczba klientów firm pożyczkowych podlega wahaniom

Na koniec I półrocza br. firmy objęte badaniem obsługiwały blisko 827,5 tys. klientów. Jest to stan nieco niższy niż na koniec 2018 roku (o 42,4 tys., a względnie o 4,9%), ale wyższy niż na koniec I półrocza ubiegłego roku (o 73,1 tys. i względnie o 9,7%). Liczba obsługiwanych klientów dynamicznie rosła aż do 2016 roku (z zaledwie 37 tys. w 2008 do 774 tys. w 2016 r.), zaś od tego okresu podlega wahaniom między 720 a 870 tys.

Fakt #6: Maleje udział pożyczek udzielanych na krótsze okresy

W I połowie 2019 roku największy udział w strukturze wartościowej pożyczek mają te udzielane na okres od 1 roku do 2 lat – jest to obecnie 44% ogólnej wartości sprzedanych produktów w tym okresie. W dalszej kolejności są pożyczki na okres powyżej 2 lat, stanowiące 1/3 łącznej wartości. Około 18% wartości to obecnie pożyczki udzielone na okres od 3 miesięcy do 1 roku, najmniejszy zaś udział mają produkty najkrótsze, do 3 miesięcy i jest to jedynie 5% wartości sprzedanych produktów.

W analizowanym okresie wyraźnie zauważalna jest tendencja zmniejszania się udziału pożyczek udzielanych na krótsze okresy, poniżej 1 roku, na rzecz zwiększania się udziału tych dłuższych. Zwiększający się udział obserwowany jest zarówno w grupie produktów udzielanych na okres od 1 roku do 2 lat, jak i tych powyżej 2 lat. W przeciwnym kierunku zmiany następują w grupie produktów krótszych niż okres 1 roku.

Fakt #7: Rośnie znaczenie zdalnych kanałów sprzedaży

Spośród kanałów dystrybucji rozpatrywanych w badaniu największy udział w sprzedaży pożyczek w I półroczu br. miały oddziały partnerskie – ponad 1/3 łącznej wartości udzielonych pożyczek przez firmy uczestniczące w ankiecie. Na kolejnym miejscu znalazły się kanały zdalne, stanowiące łącznie 29,5%, z czego 25% to Internet a 4,6% to telefon. Mniej niż 1/5 łącznej wartości sprzedaży stanowiły pożyczki udzielane w modelu home credit, wreszcie niecałe 13% wartości przypadało na oddziały własne.

W analizowanych przez ZPF latach najbardziej zauważalną tendencją jest zmniejszanie się udziału w dwóch kategoriach: oddziały własne oraz obsługa w domu. Największy, ponad 6-krotny, wzrost miał miejsce w kategorii kanały zdalne (Internet i telefon).

Warto zauważyć, że choć wartościowo sprzedaż przez telefon ma obecnie stosunkowo niewielki udział w wartości udzielonych pożyczek, to jest to kanał, z którego korzystanie deklaruje aż 50% firm objętych badaniem (choć rok wcześniej było to aż blisko 70%). Najwięcej, 75% z firm deklaruje sprzedaż produktów przez Internet, nieco mniej, 67% firm sprzedaje produkty za pośrednictwem oddziałów partnerskich. 25% prowadzi sprzedaż w modelu home credit, zaś jedynie 17% deklaruje sprzedaż w oddziałach własnych.

Fakt #8: Rośnie profesjonalizm branży, pogarszają się nastroje

Bieżąca edycja badania ZPF jest kolejną, której wyniki potwierdzają, że uczestniczące w badaniu instytucje pożyczkowe należą do firm o wysokim profesjonalizmie działania, przejawiającym się w podejściu do zarządzania ryzykiem kredytowym oraz do badania zdolności kredytowej i wiarygodności swoich klientów (92% firm uczestniczących w badaniu korzysta z zewnętrznych baz danych, a po 85% wykorzystuje wewnętrzne bazy danych i systemy scoringowe). Wysoki jest także poziom odmów udzielenia pożyczki, stanowiący prawie 60% wszystkich wniosków o udzielenie pożyczki.

Niestety, nastroje w branży nie są optymistyczne i nic nie wskazuje na to, by w najbliższej przyszłości miały się poprawić. W bieżącym badaniu w porównaniu do badania sprzed roku oceny dotyczące sytuacji w okresie najbliższego roku wyraźnie się pogorszyły. Przeważają już nie oceny neutralne, ale raczej złe – tych pierwszych jest 33%, a drugich 42%. Pozostałe wskazania rozłożyły się po równo między wskazania skrajnie złe, raczej dobre i dobre.

---

* Raport Sektor firm pożyczkowych w Polsce. I połowa 2019 jest wynikiem czternastej edycji projektu badawczego prowadzonego przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce od 2012 roku. Badanie to jest jednym z kilku cyklicznych projektów, realizowanych przez ZPF dla opisania sytuacji na rynku finansowym w Polsce, w tym takich jego sektorach jak: consumer finance, zarządzania wierzytelnościami, pośrednictwa finansowego, instytucji pożyczkowych, czy takich obszarach jak należności przedsiębiorstw, giełd wierzytelności czy też zjawiska wyłudzeń kredytów detalicznych. Bieżący raport o sektorze instytucji pożyczkowych obejmuje syntetyczne dane przekazane przez 13 firm, Członków ZPF, dotyczące pożyczek na cele konsumpcyjne.

***